શિન્ડલર્સ લિસ્ટ – થોમસ કીનિલી, અનુ. અશ્વિન ચંદારાણા (પ્રકરણ ૨૧)
જોસેફાઇન્સ્કા સ્ટ્રીટના છેડે ઓગણીસમી સદીના એક જૂના મકાનના બીજા માળે આવેલા એક કમરામાં પોલદેક ફેફરબર્ગ અન્ય યહૂદીઓની સાથે રહેતો હતો. કમરાની બારીઓ વિસ્તુલાના કિનારે વસાહતની દિવાલની ઉપરની બાજુએ ખૂલતી હતી. વસાહતના છેલ્લા દિવસો વિશે અજાણ એવી નૌકાઓ વિસ્તુલાના વહેણમાં થઈને પસાર થઈ રહી હતી. એસએસની પેટ્રોલબોટ પણ કોઈ સહેલનૌકાની માફક, કંઈ જ બન્યું ન હોય એમ અકારણ આવ-જા પસાર થતી રહી હતી, જર્મન કમાન્ડો આવીને બધાંને શેરીમાં બહાર આવી જવાનો હુકમ કરે તેની રાહ જોઈને ફેફરબર્ગ પોતાની પત્ની મિલાની સાથે અહીં સંતાયો હતો. બેઠા કદની બાવીસ વર્ષની ગભરુ મિલા લોડ્ઝથી આવેલી એક શરણાર્થી યુવતી હતી. વસાહત સ્થપાવાની શરૂઆતના દિવસોમાં જ ફેફરબર્ગે તેની સાથે લગ્ન કર્યા હતા. ડૉક્ટરોના કુટુંબમાંથી આવેલી મિલાના પિતા એક સર્જન હતા અને ૧૯૩૭માં ભરયુવાનીમાં જ મૃત્યુ પામ્યા હતા. તેની માતા એક ચર્મરોગ-નિષ્ણાત હતી. રોસેલિયા બ્લાઉની માફક તેની માતા પણ ગયા વર્ષે ટાર્નોવની વસાહતોમાં લશ્કરી કાર્યવાહી દરમ્યાન પોતાના દરદીઓ સાથે ઊભી હતી ત્યારે એક ઑટોમેટિક રાયફલના ગોળીબારમાં વિંધાઈ ગઈ હતી.
