આણાં – દામોદર બોટાદકર (ગીત) 1

{ લગ્ન પછી પહેલું આણું વાળીને પિયર જવા તૈયાર દિકરી રાહ જુએ છે કે પિયરથી ભાઈ તેને લેવા ક્યારે આવે. આપણાં લોકજીવનની અને ખાસ તો હજુયે ગ્રામ્યસમાજમાં સચવાઈ રહેલી આણું વાળવાની આ પરંપરા અનેરી છે. લગ્ન થઈ ગયા પછી પ્રથમ વખત પોતાના પિયરે પાછાં જવાનો ઉત્સાહ સમાતો નથી એવામાં ભાઈને આવવામાં સહેજ મોડું થાય તો અનેક વિચારો તેના મનને ઘેરી વળે છે, અને અંતે ભાઈ આવે ત્યારે તેની સાથે પિયરની બધી યાદોને ફરી જીવવા તે નીકળે છે એમ દર્શાવતું આ ગીત ખરેખર એક લોકગીતનો હોદ્દો ભોગવે છે. કવિ શ્રી બોટાદકરનું આ ગીત તેમના ગીતોનું સંપાદન એવા મધુરૂ માંગલ્ય માંથી સાભાર લેવામાં આવ્યું છે. }

{ ઢાળ : હો રંગરસીયા ક્યાં રમી આવ્યા રાસ જો ! }

આવી આવી વગડા વીંધી વેલ્ય જો !
ઘૂઘરીએ ઘમઘમતા આવ્યા ઘોડલા;
આજ ફળી અંતરની એકલ આશ જો,
મીઠલડી માવડીએ આણાં મોકલ્યાં.

મેં જાણ્યું જે ભૂલી મુજને માત જો,
બાપુને અંતરથી છૂટી બેટડી;
ભાભલડીના ઉરનો ભાળી ભાવ જો,
બંધવડે વિસારી એની બહેનડી.

શેરડીએ વીરાનો શીળો સાદ જો,
શીળા એને ઉર શોભે સંદેશડાં.
મીઠાં મીઠાં મહીયર કેરાં માન જો,
મહિયરનાં મારગડાં મનને મીઠડાં.

સાસુજી આપોને અમને શીખ જો,
ભાવભર્યા એ ભાંડરડાંને ભેટવાં.
જોશું જોશું વહાલેરી વનવાટ જો,
જોશું રે મહિયરનાં જૂનાં ઝાડવાં.

જોશું જોશું દાદાનો દરબાર જો,
કાળજડે રમતાં એ ગઢનાં કાંગરા.
મીઠો વરસે માવલડીનો મેહ જો,
નહાશું એના ઝરમર ઝરતાં નીરમાં.

સામો મળશે સાહેલીનો સાથ જો,
આંખલડીના આંસુ આદર આપતાં.
વાતલડીનો વધતો વેગ વિશાળ જો;
મીઠાં કૈક મનોરથ મનમાં મ્હાલતાં.

વસમી લાગે ભવની લાંબી વાટ જો,
મહીયરને મારગડે શીળી છાંયડી;
પળપળ પીવાં કૈંક જગતનાં ઝેર જો;
માડીનાં કરમાંય સજીવન સોગઠી.

– દામોદર બોટાદકર

બિલિપત્ર

વેળાવદરનો વાણિયો રે, મૂવો વાણિયો રે, મને આંખ મારે,
ફલાણાં શેઠનો ભાણિયો રે, મૂવો ભાણિયો રે, મને આંખ મારે,
ક્યાંય આવડી તે વાત નથી દીઠ્ઠી રે, નથી દીઠ્ઠી રે, મને આંખ મારે,
સાવ કાચી લીંબોળી તોય મીઠ્ઠી રે, મૂઈ મીઠ્ઠી રે, મને આંખ મારે.

– રમેશ પારેખ (‘છ અક્ષરનું નામ, ૨૬૮)